Wollukse Praot (U)

Uitkruiperke
Wie hig ’t in z’n kijnderjaore nie gespuld? Wie d’n buut moog hebbe, moes mee z’n gezicht nòr de muur aftelle. Dè ging dan zo: “Eên, twee, drie, vier, vijf, zes, zeuve, aacht, neege, tién – wie nie weg ies ies gezién, ik koom!” D’n buuter, zalle we mer zegge, draaide z’n èège dan om en wie hij dan zaag, wier afgebuut. D’n buuter moes tòch van z’n plek aaf om de uitkruipers te ontdekke. Es-ie’r dan eêne zaag, moes-ie al wè-tie kon renne om ‘m af te tikke, en dan riép-tie: “Buut!” Es d’n uitkruiper d’r irder was, dan riép-tie: “Buut vrij!” Die moog dan de vòlgenden buut doén. D’n buuter moes wel alle aander uitkruipers afbuute, totdè hij of zij ze ammel gevonde hai. Ze hebbe ‘ne keêr erg lang nòr eêne gezòcht: die waar kwaod nòr huis gegaon omdè-tie d’n buut nie moog zijn. Of ’t waor ies, wit ik nie, mer nòr ’t schijnt lôpt-ie nou in’t bejaordehuis nòg te zuúke.

uitkulle
· schampere opmerkingen maken · Wè zit-ie nou ammel wir uit te kulle?
uitschaaie
· ermee stoppen · Schaait ‘r ies uit mee dè gekwèèk van oe, hil de buùrt kan’t heure!
uitschèène
· uitschelden · Òch èèrm, die ròtjong liépe dè medje uit te schèène.

De Waalwijkse ui
Hoe herken je een Waalwijker? In ieder geval aan zijn ui. Waalwijk is namelijk een eiland in de Langstraat. In de buurplaatsen Sprang-Capelle, Kaatsheuvel en Drunen is de tweeklank ui in veel gevallen een lange klinker geworden met de klank van het Nederlandse woord freule. In die plaatsen wordt bijvoorbeeld bèùte, rèùke en schèùve gezegd (maar wel bui, kruie en truike). Waalwijk kent die lange klinker niet en zegt nog steeds buite, ruike en schuive. De ui wordt er ook minder vaak verkort. De omgeving zegt bijvoorbeeld Dùtser, maar Waalwijk van oudsher Duitser. En de buurplaatsen verkorten uit (daar èùt) als het als voorzetselbijwoord aan een woord vastzit, bijvoorbeeld in ùtschaaie en ùtkrèùperke. In Waalwijk kan dat ook, maar veel Waalwijkers geven de voorkeur aan uitschaaie en uitkruiperke.